Kenyataan YAB Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim bahawa “Kerajaan Persekutuan mengutip RM10 bilion daripada Sabah dan memberi kembali RM17 bilion” telah mencetuskan semula perbahasan penting mengenai hubungan fiskal antara Sabah dan Kerajaan Persekutuan. Walaupun angka ini menunjukkan komitmen perbelanjaan besar di Sabah, ia perlu dilihat dalam konteks yang lebih luas, antara peruntukan dasar tahunan dan hak perlembagaan di bawah Perkara 112C Perlembagaan Persekutuan dan Seksyen 24(1) Bahagian IV Jadual Kesepuluh.
Hak 40 peratus bukan sekadar dasar atau ihsan politik, ia adalah kewajipan perlembagaan. Ia diwujudkan untuk memastikan Sabah mempunyai kemampuan fiskal yang setara dengan negeri-negeri lain dalam Persekutuan, selaras dengan semangat Perjanjian Malaysia 1963 (MA63). Maka, sebarang perbelanjaan persekutuan di Sabah tidak boleh disamakan dengan hak pulangan hasil yang dijamin oleh Perlembagaan.
Mengiktiraf Usaha Kerajaan Persekutuan dan Negeri Sabah
Dalam hal ini, kita wajar menghargai kesungguhan YAB Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim kerana memberi perhatian serius terhadap pelaksanaan hak fiskal Sabah, satu isu yang telah tertangguh hampir setengah abad. Di bawah kepimpinan beliau, proses perundingan semula telah dimulakan dengan pendekatan yang lebih inklusif dan terbuka, melibatkan Kementerian Kewangan dan Kerajaan Negeri Sabah.
Begitu juga, kerjasama erat dan ketegasan berprinsip YAB Ketua Menteri Datuk Seri Panglima Hajiji Noor perlu dipuji. Pendekatan beliau yang berhemah tetapi tegas dalam menuntut hak negeri, melalui saluran diplomasi antara kerajaan, membuktikan bahawa perjuangan untuk hak Sabah boleh digerakkan tanpa konfrontasi politik. Kedua-dua pemimpin ini sedang meletakkan asas kepada penyelesaian yang praktikal dan berasaskan undang-undang.
Ke Arah Pelaksanaan Institusi dan Telus Perkara 112C
Langkah seterusnya ialah memastikan bahawa komitmen politik ini diterjemahkan kepada mekanisme pelaksanaan tetap dan telus. Walaupun Mahkamah Tinggi telah menegaskan kewajipan Kerajaan Persekutuan terhadap bayaran 40 peratus, pelaksanaannya masih memerlukan struktur pentadbiran yang kukuh dan bersifat jangka panjang.
Beberapa langkah konkrit boleh dipertimbangkan:
1. Penubuhan Jawatankuasa Semakan Fiskal Persekutuan–Negeri (JSFPN)
Sebuah badan bersama dianggotai oleh Kementerian Kewangan Malaysia, Kementerian Kewangan Sabah, Jabatan Audit Negara, serta pakar bebas. Ia berperanan mengesahkan data hasil tahunan yang dikutip daripada Sabah dan menentukan amaun yang wajar dipulangkan kepada negeri.
2. Takrifan Standard “Hasil Bersih”
Perlu ada definisi bersama yang jelas tentang kategori hasil yang dikira, termasuk cukai petroleum, pendapatan individu, cukai korporat, duti eksport dan hasil bukan cukai, bagi mengelak tafsiran yang bercanggah.
3. Dana Khas Negeri Sabah (DKNS)
Bahagian 40 peratus sepatutnya disalurkan terus ke dalam akaun khas berasingan daripada peruntukan pembangunan tahunan. Ini memastikan ia benar-benar mencerminkan hak pulangan hasil negeri, bukan sekadar sebahagian daripada bajet tahunan kementerian.
4. Audit dan Pelaporan Tahunan Terbuka
Jabatan Audit Negara wajar menerbitkan laporan tahunan hasil kutipan dan bayaran balik di bawah Perkara 112C, dibentangkan di Parlimen dan Dewan Undangan Negeri Sabah. Ketelusan ini penting untuk mengekalkan kepercayaan awam.
5. Penyelarasan Dengan Rancangan Malaysia Lima Tahun
Formula pelaksanaan 40 peratus juga perlu diselaraskan dengan rangka pembangunan nasional agar hak perlembagaan ini memberi kesan langsung kepada kesejahteraan rakyat Sabah.
Menjadikan Hak Perlembagaan Satu Realiti Pentadbiran
Pendekatan berasaskan kerjasama ini akan menjadikan pelaksanaan Perkara 112C bukan sekadar isu tuntutan negeri, tetapi sebahagian daripada reformasi fiskal nasional. Ia boleh menjadi model hubungan persekutuan–negeri yang lebih matang berpaksikan undang-undang, ketelusan, dan kebertanggungjawaban.
Dalam konteks ini, usaha bersama antara YAB Perdana Menteri Anwar Ibrahim dan YAB Ketua Menteri Hajiji Noor adalah sesuatu yang patut dipuji. Langkah mereka menubuhkan mekanisme perundingan fiskal khas antara Sabah dan Putrajaya adalah titik permulaan penting ke arah penyelesaian menyeluruh. Ia membuktikan bahawa melalui saluran yang betul dan sikap saling menghormati, isu hak 40 peratus boleh diterjemahkan menjadi realiti pentadbiran yang praktikal dan lestari.
Akhirnya, perjuangan ini bukan tentang angka semata-mata, tetapi tentang mengembalikan makna keadilan dan kepercayaan dalam semangat MA63. Dengan dasar yang jelas, kerangka yang telus, dan kepimpinan yang komited di kedua-dua pihak, hak 40 peratus Sabah bukan lagi retorik sejarah, tetapi satu hakikat baharu dalam perjalanan Malaysia sebagai sebuah Persekutuan yang adil.
Esok: Hari Penentu untuk Hak Sabah
Esok menandakan detik penting apabila Jemaah Menteri akan membuat keputusan sama ada untuk meneruskan atau tidak rayuan terhadap keputusan Mahkamah Tinggi berkaitan hak 40 peratus ini. Penulis menyeru agar YAB Perdana Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim dan seluruh kabinet mempertimbangkan dengan hati nurani serta semangat keadilan persekutuan, untuk tidak meneruskan rayuan tersebut.
Keputusan berani sebegini akan mencerminkan keikhlasan kerajaan dalam menghormati hak Sabah sebagaimana termaktub dalam Perlembagaan dan MA63. Inilah peluang terbaik untuk membuktikan bahawa naratif Malaysia Madani bukan sekadar slogan, tetapi asas kepada hubungan persekutuan–negeri yang benar-benar adil dan saling mempercayai.
About the Author
